27 februari 1933. Adolf Hitler is nog maar een maand eerder tot rijkskanselier van Duitsland benoemd als er een zware brand uitbreekt in de Rijksdag in Berlijn. Als de brandweerlieden ter plaatse komen, treffen ze Marinus van der Lubbe - zonder bovenkleding - aan in de grote vergaderzaal, die al in lichterlaaie stond. De Nederlandse communist werd opgepakt en later vervolgd en geëxecuteerd. Begin 1934 werd hij in Leipzig onthoofd.

Hoewel hij op heterdaad betrapt werd en bekende, is er tot de dag van vandaag onder historici nog altijd discussie of Van der Lubbe de brand daadwerkelijk zelf heeft aangestoken, of hij alleen handelde of daarbij werd geholpen.

Feit is wel dat de brand Adolf Hitler goed uitkwam: niet alleen zijn herverkiezing werd erdoor veilig gesteld, het gaf hem ook een voorwendsel om meer dictatoriale macht naar hem toe te trekken. Iets wat de theorieën over een mogelijk complot “van binnenuit” altijd gevoed heeft.

Gifstoffen

Vorige maand werd nog een opgraving gedaan op de zuidelijke begraafplaats van Leipzig. Het primaire doel daarvan was om te bepalen of het inderdaad Marinus van der Lubbe was die begraven lag in een van de ongemarkeerde graven. Nu dat bevestigd werd, is echter ook meer onderzoek op het lichaam in gang gezet, zo meldt een woordvoerder van de Paul Benndorf Society, een erfgoedorganisatie die de begraafplaatsen van Leipzig onderhoudt. Een patholoog onderzoekt de overblijfselen op sporen van gifstoffen.

De apathische verschijning tijdens zijn proces heeft namelijk altijd tot speculaties geleid dat Van der Lubbe gedrogeerd was. Hetzij om een waarheidsgetrouwe bekentenis te vergemakkelijken, hetzij om zijn stilzwijgen om mogelijke samenzweerders te verzekeren. Sommigen hopen nu dat het pathologierapport - dat volgende maand moet verschijnen - op zijn minst enig indirect bewijs kan leveren voor het feit dat de jonge metselaar slechts een handlanger of een pion in een groter complot was.