“Heb jij al eens goed naar een werk van Emile Van Doren gekeken. Van vlakbij?” We voelen het schaamrood naar onze kaken stijgen in het Genkse museum dat de naam van de landschapschilder draagt. Eigenlijk niet, nee. In werkomstandigheden moet alles snel gaan, en elke keer als we in het Emile Van Dorenmuseum langsgingen, hebben we nog nooit écht goed genoeg gekeken.

Maartje Elants deed dat wel. Niet alleen voor deze expo, waarbij ze in dialoog gaat met haar collega die een eeuw eerder voor haar geboren werd en toen de Genkse heide introk om in open lucht landschappen te schilderen.

“Al vóór het idee van deze tentoonstelling, kwam ik hier vaak en graag”, zegt ze. “Al sinds ik zijn werk ken, ben ik enthousiast. Niet alleen compositie, licht en kleur zijn interessant in een doek, ook hoe hij zijn streken aanbracht en details uitwerkte.”

Wordt Van Doren onderschat? Ze kijkt naar conservator Kristof Reulens. “In Limburg denk ik wel”, zegt Reulens. “Het boeiende aan de blik van Maartje is dat ze van buiten Limburg komt en dus met frisse ogen naar zijn werk kijkt. Zonder vooroordelen à la ‘het zal wel een oubollige landschapsschilder zijn’. Daarom is het zo interessant om haar met hem in dialoog te laten gaan.”

Verhuizing

Behalve geslacht en tijd zijn er meer grote verschillen tussen de twee. Van Doren (1865-1949) schilderde landschappen en deed dat buiten. Bij Elants zie je meer mensen, veelal vrouwen, op haar doeken.

Wat ze met elkaar delen, is een belangrijke verhuizing. Van Doren kwam van het drukke Brussel naar zijn coin perdu in het rustige Genk. Maartje verhuisde van het kosmopolitische Amsterdam naar het rustige Heks. En zelfs een leek kan er niet omheen dat er in het werk van allebei een romantische/melancholische sfeer hangt. Maar dan op een andere manier uitgewerkt. “Ik bedenk een compositie in een bepaalde omgeving die ik uitgebreid fotografeer. Pas daarna ga ik in mijn atelier met kwasten aan de slag. Ik modelleer en kneed wat ik wil schilderen, Van Doren werkte met wat de natuur hem aanbood.”

Vuile kwasten

“Om zijn techniek te bestuderen en deels toe te passen in mijn eigen doeken, mocht ik twee van zijn schilderijen mee naar huis nemen. In Heks kon ik ze lange tijd uitvoerig van dichtbij bestuderen. Dat was fantastisch. Zo zag ik dat Van Doren tal van kleurvlakken in de achtergrond aanbracht, terwijl dat bij mij maar één kleurvlak is. Hij gebruikte ‘vuile’ kwasten: penselen die voor meer dan één kleur werden gebruikt. Ik werk met veel kwasten, voor elke tint gebruik ik een nieuwe. Onder invloed van Van Doren werk ik ook geregeld met vuile kwasten, dat geeft een nieuwe gelaagdheid. En het scheelt veel werk met het schoonmaken (lacht). Hij werkte ook veel meer in laagjes op elkaar. En dan gebeurt er iets dat ik moeilijk kan uitleggen. Het is veeleer iets wat ik voel dan iets dat ik onder woorden kan brengen.”

Het resultaat van haar studie zien we in een kamer waar de twee uitgeleende doeken van Van Doren in dialoog gaan met de twee werken die Elants schilderde nadat ze zijn werken zo lang van dichtbij had kunnen exploreren. En ja, we zien verwijzingen in de kleuren. En ja, we zien die laagjes meer bij die twee werken opduiken dan in haar andere. Al blijft het tegelijkertijd onbetwistbaar haar stijl.

Mijn vriend Emile

Samen met Kristof Reulens maakte ze nog een selectie van eigen werk dat op een of andere manier linkt aan oudere doeken van Van Doren. Alles samen zorgt Binnen Buiten zo voor een andere manier van kijken bij de bezoeker. Inclusief een intensievere blik op de landschappen van Van Doren. “Weet je wat leuk was?”, zegt Elants. “Op een bepaald moment besefte ik dat als ik over de schilderijen van Emile Van Doren sprak, ik niet meer ‘Van Doren’ zei, maar ‘Emile’. Soms voelde het alsof hij bij me in het atelier was. Sterker nog, ik heb het gevoel dat hij een vriend is geworden.”

Binnen Buiten, nog tot 2 oktober, Emile Van Dorenmuseum in Genk.

www.emilevandorenmuseum.be