Pijlstaart, zomertaling, groenpootruiter, witgat, zeelt, giebel, pos, haft, vroege glazenmaker, bruine kiekendief … Op de spotterskaarten van De Wijers vind je een haast eindeloze lijst van zeldzame watervogels, vissen, amfibieën en libellen. Met een beetje geduld – de biologische knowhow van een competente begeleider is mooi meegenomen – krijg je ze te zien tijdens een wandeling door het grootste aaneengesloten vijvergebied van ons land.

Wij kunnen voor die tocht een beroep doen op de deskundigheid van Ilse Ideler, directeur van Regionaal Landschap Lage Kempen. Op een druilerige ochtend staat ze ons op te wachten voor Dagstapper 1, een tocht van 25 kilometer door een gebied van 25.000 hectare met 289 kilometer wandelpaden, waaronder een langeafstandswandeling van 82 kilometer. Die strekt zich uit over de gemeenten Hasselt, Genk, Diepenbeek, Zonhoven, Lummen, Herk-de-Stad, Heusden-Zolder en Houthalen-Helchteren. De geschiedenis van De Wijers gaat terug tot de twaalfde eeuw.

Vier poten verboden

“De vijvers ontstonden door het afdijken van beken of door grote putten, voortkomend uit de veen- en ijzerwinning in de Kempense bodem”, preciseert Ilse. “Die putten werden door de toenmalige kloosters – vooral de abdij van Herkenrode – gebruikt voor viskweek. Daar hadden ze verscheidene redenen voor. Op vrijdag en tijdens de vasten mochten de gelovigen geen vlees eten van dieren met vier poten. Zoetwatervis was niet alleen een oplossing voor dat religieuze verbod, maar ook proteïnerijker dan gort- of roggepap en een stuk goedkoper dan zeevis en vlees.”

“In de loop der eeuwen breidde het vijverlandschap zich spectaculair uit, vooral na de Tweede Wereldoorlog. De steenkoolmijnen verkochten hun hooilanden aan viskwekers, die met dijken en grachten een snoer van aaneengeschakelde vijvers aanlegden. Ook vandaag nog zijn er families die in De Wijers van de viskweek leven.”

Watervogels

Dat blijkt al na een paar honderd meter wandelen. Over een vijver zijn op korte afstand van elkaar flinterdunne draden gespannen. “Die zijn bedoeld om te verhinderen dat de aalscholver naar vis duikt”, zegt Ilse. Onderweg stoppen we bij een kijkhut. Door de verrekijker kunnen we al na enkele minuten het verbazende verleidingsspel van twee baltsende futen observeren (baltsen is een ‘paringsdans’, een ritueel voorafgaand aan het paren, nvdr.). Een topdocumentaire van National Geographic, maar dan in het echt. Ilse wijst ons op een tafeleend, kuifeend, meerkoet, blauwe reiger en grauwe gans. De roerdomp, de koning van De Wijers, laat zich helaas niet zien.

Ilse neemt haar smartphone en activeert BirdNET, een app waarmee je zo’n drieduizend vogelgeluiden kan herkennen. Wij hoorden een boomklever en een waterhoentje. Mooie match tussen het wonder van de natuur en het wonder van de techniek.

Even later wijst ze naar een aalscholver, die in de verte op een afgeknakte tak zit: “Hij heeft geen waterafstotende veren en moet na een duik even naar de kant om zich te laten drogen. Dit is Darwin. Niet de sterkste of de slimste overleeft, maar diegene die zich het best aanpast aan de omgeving.”

Concurrerende vissen

We stappen verder en houden halt bij een vijftien meter hoge uitkijktoren. Het uitzicht van bovenaf is geweldig. Het hedendaagse design werkt in deze natuurlijke omgeving. De vorm is geïnspireerd op een naar adem happende vis die uit het water springt. Een kwartier later vervolgen we onze route. Na een paar kilometer stelt Ilse voor om een afslag te nemen. Ze wijst op een infobord met afbeeldingen van exotische vissen: snoek, blauwbandgrondel, zonnebaars en Amerikaanse dwergmeerval.

“We zien die hier niet graag, want het zijn concurrenten van de inheemse vissen. Ze werden gedumpt of kwamen mee aan de poten van watervogels. Nu zitten we ermee”, zegt Ilse. Ze verduidelijkt hoe het water in de vijvers terechtkomt: “Het stroomt van het Kempisch Plateau naar de Demervallei, maar via acht beken voedt het onderweg de vijvers. Via een sluizensysteem lopen ze in elkaar over. Geregeld laat men enkele vijvers leeglopen om de kweekvis makkelijker te vangen.”

Op het einde van de wandeling lopen we een medewerker van het Agentschap voor Natuur en Bos tegen het lijf. Met een professionele Swarovski-verrekijker heeft hij net een winterkoning gespot. “Een gedrongen vogeltje met een heldere zang. Ze noemen hem niet voor niets de kleine met zijn groot bakkes.”

LEES OOK. Verraderlijk mooi wandelen rond Erenstein: kasteel uit ‘De Verraders’ ligt vlakbij

Met dank aan het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, Kempen en Maasland, Lage Kempen en de Provincie Limburg.

Praktisch

Dagstapper 1 (25 km) gaat door de gebieden Platwijers, Herkenrode, Bovy en Wijvenheide. De Platwijers is de uitgelezen plek om watervogels te spotten, op de Bolderberg in Bovy heb je een prachtig uitzicht.

Opgelet: je wandelt middenin het broedseizoen. Blijf altijd op de paden en houd honden aan de leiband.

Signalisatie

Start je wandeling door het Wijers-pictogram met de blauwe pijl te volgen. Kies bij wandelwissels 1 en 2 het Wijers-pictogram met groene pijl.

Start

Aan de Abdijsite van Herkenrode, Herkenrodedreef in Hasselt.

Meer info:www.dewijers.be en www.wandeleninlimburg.be

Nog niet uitgewandeld?

- Dagstapper 2:startplaats Kelchterhoefstraat 7, Houthalen-Helchteren (24,4 km)

Laat je wandelgebieden De Teut, Kelchterhoef en Hengelhoef ontdekken. Start je tocht door het Wijers-pictogram met de blauwe pijl te volgen, maar kies bij wandelwissels 3 en 4 het symbool met groene pijl.

- Dagstapper 3: startplaats De Maten, Slagmolenweg 80, Genk (22,7 km).

Laat je de wandelgebieden Bokrijk, Winterslag en De Maten ontdekken.

Volg het Wijers-pictogram met de blauwe pijl. Volg bij wandelwissels 5 en 6 het Wijers-pictogram met groene pijl.

Meer info: www.dewijers.be en www.wandeleninlimburg.be

Genoten van je wandeling? Steun de natuur in De Wijers met een gift op wijersfonds.be