Jan Van Eyck (± 1390-1441) staat sinds 1864 prominent op de Grote Markt in Maaseik, samen met oudere broer Hubert. Dat de twee daar terecht op hun sokkel staan, blijkt uit de podcast. Argumenten zat. Hubert is het die in Gent aan het Lam Gods begint. Een fenomenaal schilderij, om veel redenen. Zo kan je aan de hand van het Lam Gods aanschouwelijk zeshonderd jaar Europese geschiedenis vertellen. Welk schilderij kan dat nog?

BELUISTER OOK. Ambiorix en de wraak van Caesar: “Ze zullen zijn naam vervloeken”

Mister cool

Maar broer Hubert sterft in 1426. Broertje Jan zal het werk in 1432 voltooien tot een overrompelend, tegelijk erudiet meesterwerk. Een revolutie voor zijn tijd. Zo zal hij de Bijbelse Eva in al haar naaktheid zo overtuigend tot in de kleinste details portretteren dat ze in de preutse 19de eeuw Eva met een berenvel draperen om de kerkgangers toch maar niet te choqueren. Op de lijst van dat Lam Gods zal hij in het authentieke kwatrijn onderaan zeggen dat broer Hubert, de grootste van de kunst, het werk begonnen is en dat hij, Jan, de tweede in de kunst, het heeft voltooid.

Dat is een mooi samengaan van broederliefde en zelfzekerheid. Zelfzekerheid die in al zijn cool ook te bewonderen is op zijn meer dan waarschijnlijke zelfportret uit 1433. Dat prijkt nu in the National Gallery in Londen naast zijn portret van de Arnolfini’s, nog zo’n werk voor de eeuwigheid. Wees gerust, topmusea wereldwijd begaan bij wijze van spreken een moord om toch maar zo’n schaarse Van Eyck in hun collectie te hebben. Zegt ook Van Eyck-expert Jan Dumolyn: “Je kan Jan Van Eyck plaatsen in de superklasse van Da Vinci, Michelangelo en Picasso. En van die vier is hij technisch dan nog de beste.”

BELUISTER OOK. De geestelijke die van seks proefde en een diefstal met grote gevolgen: dit is het mysterie Van Veldeke

Zijn tijd vooruit

Verwondert het? Onze Jan Van Eyck zal bij leven al beroemd zijn. Ook ver buiten onze Lage Landen. Met reden. Als je zijn schilderijen zet naast die van tijdgenoten is hij zijn tijd ver vooruit. Een opspattende druppel, meeldraden in een bloem, een plooi in een kleed, een klavertje in het gras, een flonker op een edelsteen of een weerspiegeling in glas, met zijn observatie van de kleinste details is zijn realisme voor die tijd revolutionair. Hij werkt dan ook voor een van de machtigste vorsten van zijn tijd, Filips de Goede, de hertog van Bourgondië. En die betaalt hem rijkelijk. Als zijn boekhouders vergeten Van Eyck uit te betalen, maant hij hen aan dat te doen. Sofort! “Want anders zal hij zijn dienst verlaten wat ons ten zeerste zou grieven”, laat de hertog noteren.

BELUISTER OOK. Ze wees haar nachtelijke minnaar af om in het klooster te treden: dit is Lutgart van Tongeren

Tot slot, enkele maanden voor zijn dood verleent de paus hem een gunst. Van Eyck mag zijn eigen biechtvader kiezen. In zo’n stunt slaag je alleen als je bij de absolute elite van je tijd hoort. En wat zegt de paus terloops in zijn brief? Dat Jan uit het bisdom Luik komt. Waar Maaseik dan deel van uitmaakt.

De Tien Grootste Limburgers, Aflevering 4 ‘Jan Van Eyck, eerste internationale ster van de schilderkunst’ is te beluisteren via hbvl.be/podcast, via de QR-code of op je favoriete streamingplatform. Reageren kan via podcast@hetbelangvanlimburg.be.