“Ja, ik ben een fan van de NAVO”, zei Trump tijdens zijn campagne, maar landen die niet genoeg meebetalen kunnen volgens de nieuwe president ook niet langer rekenen op Amerikaanse steun in geval van een conflict. “I would be absolutely prepared to tell those countries: ‘Congratulations, you will be defending yourself’”, aldus Trump in een eerder gesprek met de New York Times. Trump verwijst daarmee naar de besparingen van Europese landen op hun defensie-apparaat. Volgens de NAVO ligt de lat op 2 procent van het BBP, maar buiten de VS zelf komen alleen het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Polen en Estland aan dat cijfer.

Geen wonder dus dat Europese leiders en NAVO-functionarissen zich zorgen maken. Het bondgenootschap staat of valt immers met artikel 5 uit het handvest, dat bepaalt dat een aanval op één lidstaat moet worden beschouwd als een aanval op alle leden. Als Trump het gros van de NAVO-landen niet langer wil beschermen, komt het hele veiligheidsstelsel op de helling te staan. Zeker nu Oost-Europese landen steeds harder roepen om bescherming na de Russische inval in Oost-Oekraïne.

Artikel 5

“Toch zal de soep wellicht niet zo heet worden gegeten als ze wordt opgediend”, verwacht Sven Biscop, specialist militaire samenwerking aan het Egmont Instituut. “Al sinds het presidentschap van John F. Kennedy wordt gezegd dat Europa zijn defensie-inspanningen moet opkrikken. Dat is niet nieuw. Er moet onder Trump wel dringend een herbevestiging komen van dat artikel 5. De hele NAVO-samenwerking is daarop gebaseerd. Laat ons dus hopen dat die uitspraken van Trump snel worden gecorrigeerd.”

Volgens Biscop betekenen de forse uitspraken van Trump wel dat de houding in de VS snel aan het veranderen is. “Het feit dat hij stemmen haalt door te zeggen dat hij de NAVO wil opdoeken, wil zeggen dat het geen marginale opinie meer is. We moeten daar rekening mee houden in Europa. Als we veiligheidsproblemen hebben in de buurt van Europa, moeten we die zelf oplossen. Denk aan Libië of Mali. De conflicten daar zijn geen directe bedreiging voor de VS, maar wel voor ons.”

Focus op Azië

Biscop ziet met het Trump-presidentschap wel een nieuwe kans om tot een verregaandere Europese militaire samenwerking te komen. “In juni is al beslist om tot meer Europese autonomie te komen, maar het blijft oppassen. Er zijn al heel lang objectieve redenen voor meer Europese samenwerking. Dit is opnieuw een groot argument om tot meer samenwerking te komen. Maar dat was er ook al toen Obama de focus naar Azië verlegde en troepen wegtrok uit Europa. De vraag is of de verkiezing van Trump effectief tot de kwantumsprong zal leiden die nodig is. Bovendien moet er niet noodzakelijk veel meer geld worden uitgegeven. De 28 EU-landen investeren elk jaar nog altijd 160 miljard euro in hun legers, maar veel van dat geld gaat naar overbodige zaken. Die legers integreren zou de slagvaardigheid opkrikken, al is dan ook de wil nodig om de Europese defensie te gebruiken als het nodig is.”

Poetin

Wat de rest van het buitenlandbeleid van Trump betreft, is het koffiedik kijken. “Als ik Poetin was, zou ik niet 100 procent tevreden zijn”, zegt Biscop. “Hij mag dan wel verregaande uitspraken hebben gedaan over de NAVO, Trump blijft onvoorspelbaar. Aan de ene kant kan je je perfect indenken dat hij een isolationistische politiek zal voeren, maar aan de andere kan is de kans groot dat als er een groot veiligheidsprobleem is hij zeer fors militaristisch uit de hoek kan komen. Volgende week maandag en dinsdag komen de Europese buitenland- en defensieministers samen. Aan gespreksstof zal er alleszins geen gebrek zijn.”